W tym miejscu przygotowaliśmy dla Ciebie kilka naprawdę podstawowych informacji o zachowku przedstawionych dla ułatwienia w formie pytań i odpowiedzi. Wiele zagadnień dotyczących zachowku omawiamy lub rozwijamy w innych naszych artykułach. Mam nadzieję, że lektura pozwoli Ci uporządkować myśli i sformułować pytania, na które chętnie Ci odpowiem podczas spotkania w Kancelarii.
CZYM JEST ZACHOWEK I KOMU PRZYSŁUGUJE?
W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że instytucja zachowku stanowi formę ustawowego zabezpieczenia interesów osób najbliższych spadkodawcy przed skutkami rozrządzeń dokonanych przez niego w ramach przysługującej swobody testowania (Wyrok Sądu Najwyższego z 30.10.2003 r., IV CK 158/02, LEX nr 106579).
Tyle orzecznictwo. W praktyce zachowek jest to po prostu określona kwota pieniężna przysługująca zstępnym (a więc dzieciom wnukom prawnukom itd.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy odpowiadająca odpowiadająca wartości połowy lub dwóch trzecich udziału spadkowego, który by im przypadł, gdyby doszli do dziedziczenia z ustawy lub gdyby spadkodawca nie rozdysponował swojego majątku za życia w postaci darowizn.
W JAKIEJ WYSOKOŚCI PRZYSŁUGUJE ZACHOWEK?
Zasadą jest, że zachowek to kwota pieniężna odpowiadająca wartości połowy udziału spadkowego, który przypadałby uprawnionemu który by mu przypadł, gdyby doszedł do dziedziczenia ustawowego lub gdyby spadkodawca nie rozdysponował swojego majątku za życia w postaci darowizn.
Jeśli zaś osoba uprawniona jest małoletnia lub trwale niezdolna do pracy to wysokość przysługującego jej zachowku wynosi dwie trzecie udziału spadkowego który przypadałby uprawnionemu który by mu przypadł, gdyby doszedł do dziedziczenia ustawowego lub gdyby spadkodawca nie rozdysponował swojego majątku za życia w postaci darowizn.
JAK WYLICZYĆ WYSOKOŚĆ ZACHOWKU?
Obliczanie wysokości zachowku następuje w kilku etapach:
- Ustalenie ustawowego udziału spadkowego uprawnionego do zachowku będącego podstawą obliczenia wysokości zachowku
- Ustalenie substratu zachowku, czyli czystej wartości spadku z pominięciem wartości zapisów zwykłych i poleceń,
- Pomnożenia ustalonego ustawowego udziału spadkowego przez substrat zachowku celem ustalenia wartości pieniężnej udziału spadkowego
- Pomnożenie wartości pieniężnej przez ½ lub 2/3 w zależności od wysokości przysługującemu uprawnionemu ułamka w udziale spadkowym.
Przykład:
Janina Nowak jest wdową. Ma czworo dzieci, wszystko w testamencie przepisuje na swoją jedną córkę. W skład masy spadkowej wchodzi mieszkanie o wartości 300.000 zł oraz oszczędności w kwocie 50.000 zł. Pozostałe dzieci nie zostały wydziedziczone, nie są niegodne i nie spełniają innych przesłanek, które wyłączałyby je z dziedziczenia.
- Gdyby nie sporządzony testament to każde z dzieci odziedziczyłyby po ¼ spadku
- Substrat zachowku to łączna wartość spadku a więc 350.000 zł
- oznacza to, że gdyby nie testament każde z dzieci odziedziczyło by udział o wartości 350.000 * ¼ = 87.500 zł
- Skoro wartość zachowku to odpowiednio połowa lub dwie trzecie hipotetycznie przysługującego udziału to wartość zachowku wyniesie odpowiednio 43.700 zł lub 58,333 zł.
Każde z pozostałych dzieci może dochodzić zachowku od córki, której spadek został przekazany testamentowo.
JAKI WPŁYW NA ZACHOWEK MAJĄ DAROWIZNY UCZYNIONE ZA ŻYCIA SPADKODAWCY?
Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, ani darowizn dokonanych przed więcej niż 10 laty licząc od dnia otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy). 10 letni termin dotyczy jedynie osób niebędących spadkobiercami lub uprawnionymi do zachowku. Darowizny uczynione na rzecz tych osób należy doliczyć do wartości spadku niezależnie od tego, kiedy zostały uczynione. Osoba żądająca wypłaty zachowku jest również zobowiązana zaliczyć na należny sobie zachowek darowizny, które otrzymała od spadkodawcy.
CZY ROSZCZENIE O ZACHOWEK JEST DZIEDZICZNE?
Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy.
CZY ROSZCZENIE O ZACHOWEK SIĘ PRZEDAWNIA?
Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu.
KTO NIE MA PRAWA DO ZACHOWKU?
Prawa do zachowku nie mają osoby wydziedziczone, niegodne, osoby które odrzuciły spadek, osoby które zrzekły się dziedziczenia w umowie zawartej za życia spadkodawcy, małżonek po wniesieniu pozwu o rozwód z jego wyłącznej winy o ile żądanie to było uzasadnione.
Pamiętajmy, że sprawy, w których przedmiotem sprawy jest zachowek często nie są tak proste jak w podanym przykładzie, w takim wypadku zapraszamy do skorzystania z porady prawnej w naszej Kancelarii.
CZY DZIECI WYDZIEDZICZONEGO MAJĄ PRAWO DO ZACHOWKU?
Dzieci wydziedziczonego do mają prawo do zachowku nawet jeśli ten przeżył spadkodawcę.
