Celem tego artykułu jest przybliżenie Państwu zagadnień związanych z alimentami płaconymi na pełnoletnie dziecko, dla ułatwienia sformułowanych w formie pytań i odpowiedzi. Wiele dodatkowych zagadnień z tym związanych omawiamy lub rozwijamy również w innych naszych artykułach, w szczególności polecamy artykuły dotyczące ogólnych informacji o alimentacji lub paragonów jako dowodach w sprawie alimentacyjnej. Mamy nadzieję, że lektura pozwoli Ci uporządkować myśli i sformułować pytania, na które chętnie Ci odpowiem podczas spotkania w Kancelarii.
CZY OSIĄGNIĘCIE WIEKU PEŁNOLETNIEGO WYŁĄCZA OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY?
Osiągnięcie pełnoletności przez uprawnionego nie wyłącza samo przez się obowiązku alimentacyjnego. Prawo rodzinne nie przewiduje górnej granicy wieku dziecka, do której to będzie trzeba płacić alimenty. Przepisy prawa stanowią, że rodzic jest zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie – art.133 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego.
KOMU NALEŻY PŁACIĆ ALIMENTY?
W przypadku obowiązku alimentacyjnego na dorosłe dziecko, należność należy wypłacać bezpośrednio temu dziecku, nie jak w sytuacji dziecka małoletniego – drugiemu rodzicowi. Niepełnoletnie dziecko nie może działać we własnym imieniu, dlatego za niego musi występować przedstawiciel ustawowy. Po osiągnięciu pełnoletności, dziecko, a raczej dorosła osoba staje się uprawniona, do występowania we własnym imieniu i staje się uprawniona do pobierania alimentów.
CO W SYTUACJI, W KTÓREJ KOMORNIK POBIERA ALIMENTY?
W takiej sytuacji pełnoletnie dziecko powinno wystąpić do komornika z wnioskiem o przesyłanie ściągniętych alimentów na jego konto.
CZYLI DO KIEDY TRZEBA PŁACIĆ ALIMENTY?
Tak jak zostało wspomniane w akapicie powyżej, alimenty należy płacić do momentu, aż dziecko będzie w stanie się samemu utrzymać. Jednakże dla ochrony dzieci, by nie wiodły nieambitnego biernego życia, ustawodawca wprowadza zasadę, w myśl której rodzic może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego względem dziecka pełnoletniego, jeżeli obowiązek ten połączony jest z nadmiernym dla rodzica uszczerbkiem albo jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
W JAKI SPOSÓB MOŻNA DOCHODZIĆ ŚWIADCZEŃ ALIMENTACYJNYCH NA PEŁNOLETNIE DZIECKO?
Świadczeń alimentacyjnych na pełnoletnie dziecko można dochodzić na drodze sądowej w poniższych sytuacjach:
- w sprawie o alimenty – sąd rejonowy;
- w sprawie o zasądzenie kwoty na zaspokojenie potrzeb rodziny – sąd rejonowy;
- w sprawie o nakazanie wypłaty wynagrodzenia jednego z małżonków do rąk drugiego – sąd rejonowy;
- w sprawie o rozwód albo separację, ale tylko we wniosku o udzielenie zabezpieczenia poprzez ustalenie kwoty na zaspokojenie potrzeb rodziny – sąd okręgowy
CZY FAKT NAUKI PRZEZ DZIECKO MA WPŁYW NA ALIMENTY?
Obowiązek alimentacyjny jest ściśle powiązany z ogólnym zakresem obowiązków, które spoczywają na rodzicach wobec ich dzieci – czyli na trosce o fizyczny i duchowy rozwój oraz należyte przygotowanie go do pracy dla dobra społeczeństwa w sposób odpowiedni od jego uzdolnień. Jeżeli dziecko ukończyło 18 rok życia, a wykazuje chęć i zdolności do dalszej nauki a uzyskiwane przez niego wyniki w nauce są dobre, a nauka przebiega bez nadmiernych opóźnień, w takiej sytuacji obowiązek alimentacyjny pozostaje.
Na podobnym stanowisku staje Sąd Najwyższy w swojej Uchwale z dnia 16 grudnia 1987 r. III CZP 91/86: „uzyskanie pełnoletności nie zmienia sytuacji prawnej dziecka w zakresie alimentów, jeżeli dziecko pobiera naukę w szkole lub na uczelni i czas na nią przeznaczony wykorzystuje rzeczywiście na zdobywanie kwalifikacji zawodowych”.
CO Z NAUKĄ NA PRYWATNEJ UCZELNI?
Zgodnie z wypracowaną doktryną oraz kierunkiem orzeczniczym, na czele z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1999 r., III CKN 199/99, W sytuacji, gdy pełnoletnie dziecko, mając wyuczony zawód, zamierza kontynuować naukę na wyższej uczelni prywatnej, z którą to nauką – obok kosztów utrzymania – łączy się czesne, trzeba uwzględniać okoliczność, czy pozwala na to stopa życiowa rodziców.
CZY ZAWSZE SAMA CHĘĆ STUDIOWANIA WYSTARCZY?
Przy orzekaniu o obowiązku alimentacyjnym rodziców wobec dziecka, które osiągnęło pełnoletność – jak wskazał na to Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 14 listopada 1997 r. III CKN 257/97 – należy brać pod uwagę, czy wykazuje ono chęć dalszej nauki oraz czy jego osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie przez nie nauki (por. także orzecznictwo Sądu Najwyższego powołane w uzasadnieniu tego orzeczenia, OSNC 1998 z. 4, poz. 70).
Zgodnie więc z przytoczonym orzeczeniem, sama chęć nie wystarczy – muszą istnieć jeszcze uzasadnione przesłanki, zdolności oraz cechy charakteru, które udowodnią, że taki pełnoletni po prostu sobie poradzi z dalszą nauką i przyniesie ona pewne korzystne skutki.
CZY WYNIKI W NAUCE WPŁYWAJĄ NA OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY?
Dziecko, które zdobyło konkretne kwalifikacje zawodowe a wciąż kontynuuje naukę, przy czym osiąga słabe wyniki, może być uznane za pozbawione uprawnienia do dalszej alimentacji ze strony rodziców, szczególnie, jeżeli nałoży się na to skromna sytuacja materialna rodziców. – Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 1998 r., I CKN 1104/98.
Bywają też sytuacje, w których dorosłe dziecko pracuje w niepełnym wymiarze godzin, kontynuuje naukę w trybie wieczorowym a w dodatku osiąga bardzo dobre wyniki, może zostać uznane za uprawnione do dalszej alimentacji ze strony rodziców. – Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 1997 r., III CKN 257/97.
CZY STYPENDIUM MA WPŁYW NA OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY?
Bez wątpienia stypendium naukowe, sportowe, ministra będzie miało wpływ na obowiązek alimentacyjny rodzica poprzez jego ograniczenie.
Jednak trzeba zwrócić uwagę na Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1975 r., III CRN 36/75, w którym Sąd Najwyższy wywiódł, że pobieranie przez dziecko stypendium (socjalnego) nie ma wpływu na obniżenie obowiązku alimentacyjnego w stosunku do tego dziecka. Istotny jest fakt, że stypendium to jest uzależnione od dochodów rodziny, dlatego nie ma wpływu na obowiązek alimentacyjny, bo fakt dochodów został wzięty pod uwagę przy orzekaniu wysokości alimentów.
CZY POBIERANIE ZASIŁKU DLA BEZROBOTNYCH PRZEZ DZIECKO WPŁYWA NA OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY RODZICA?
Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 18 maja 1995 r., III CZP 59/95 wywiódł, że z jednej strony zarejestrowanie się w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna i rozpoczęcie pobierania zasiłku dla bezrobotnych jest przejawem woli samodzielnego utrzymania się, ale z drugiej strony należy zbadać konkretne okoliczności sprawy, by ustalić, czy młody człowiek ma realną szansę na znalezienie zatrudnienia przed zakończeniem okresu zasiłkowego, a także czy otrzymany zasiłek zaspokaja jego potrzeby w takim zakresie, że nie jest on w niedostatku.
CO Z CHOROBAMI PSYCHICZNYMI, NA KTÓRE CIERPI TAKIE DZIECKO?
Choroby psychiczne w żaden sposób nie różnią się od chorób fizycznych, w związku z tym nie ustaje obowiązek alimentacyjny rodziców wobec pełnoletniego dziecka, które wskutek choroby nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie.
CZY MOGĄ POJAWIĆ SIĘ SYTUACJE, W KTÓRYCH RODZIC BĘDZIE PŁACIŁ DO KOŃCA ŻYCIA ALIMENTY NA DZIECKO?
Sytuacja taka może mieć miejsce, kiedy stan zdrowia dziecka nie pozwoli mu nigdy na samodzielne utrzymanie się, np. z powodu niepełnosprawności. Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 31 stycznia 1986 r., III CZP 76/85 wywiódł, że nawet w sytuacji, gdy zły stan zdrowia pełnoletniego dziecka wynika z zawinionych przez niego okoliczności (narkomania), nie wyłącza to możliwości ubiegania się o alimenty od rodzica. Na oddalenie takiego powództwa nie pozwoliłyby zasady współżycia społecznego, które zawierają w sobie postulat humanitaryzmu.
JAKI JEST ZAKRES OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO NA DOROSŁE DZIECKO?
Sądy podchodzą wychowawczo do orzekania w kwestii alimentów na dorosłe dzieci. Wychodzą z założenia, że studenci są w stanie dorobić sobie w wolnym czasie i choć w pewnej części pokryć koszty swojego utrzymania się, dlatego zasądzone alimenty często nie pokrywają w 100% potrzeb dorosłego dziecka.
CZY SĄD MOŻE ODDALIĆ POWÓDZTWO O ALIMENTY?
Sądy bardzo często oddalają powództwo dorosłych dzieci, mimo że one wciąż studiują, ale sytuacja materialna rodziców nie pozwala na partycypowanie chociażby w części kosztów utrzymania dziecka.
Zdarzają się też sytuacje, kiedy dorosłe dziecko prowadzi imprezowe życie, w żaden sposób nie wykazując chęci dorobienia, by móc się samemu utrzymać, wtedy sądy oddalają takie powództwa jako niezgodne z zasadami współżycia społecznego.
CZY PRZEPISY PRAWA PRZEWIDUJĄ MOŻLIWOŚĆ UCHYLENIE SIĘ OD ALIMENTACJI NA RZECZ PEŁNOLETNIEGO DZIECKA?
Prawo przewiduje trzy takie sytuacje:
- Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem;
- Pełnoletnie dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się;
- Żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
