Celem tego artykułu jest przybliżenie Państwu zagadnień związanych z tematem, jakim jest władza rodzicielska, dla ułatwienia sformułowanych w formie pytań i odpowiedzi. Wiele dodatkowych zagadnień z tym związanych omawiamy lub rozwijamy również w innych naszych artykułach, w szczególności polecamy artykuły dotyczące ograniczenia władzy rodzicielskiej lub reprezentacji małoletniego. Mamy nadzieję, że lektura pozwoli uporządkować myśli i sformułować pytania, na które chętnie odpowiem podczas spotkania w Kancelarii.
CZYM JEST WŁADZA RODZICIELSKA?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera definicji legalnej pojęcia władzy rodzicielskiej. Została ona wypracowana przez doktrynę. Cóż więc kryje się pod pojęciem władzy rodzicielskiej? Odpowiedź na to pytanie jest prosta: władza rodzicielska to zespół obowiązków i praw rodziców względem małoletniego dziecka, które mają na celu zapewnienie mu należytej pieczy oraz strzeżenie jego interesów.
Rodzice dziecka odpowiedzialni są za jego wychowanie, rozwój fizyczny, psychologiczny, społeczny a także za zdrowie, edukację itp.
OD KIEDY OBOWIĄZUJE WŁADZA RODZICIELSKA?
Władza rodzicielska kobiety powstaje z chwilą urodzenia dziecka.
Władza rodzicielska mężczyzny jest uzależniona od kilku kwestii:
- Pochodzenie dziecka z małżeństwa – ojciec nabywa władzę rodzicielską w chwili urodzenia się dziecka
- Pochodzenie dziecka ze związku pozamałżeńskiego – po stronie ojca musi być ustalone ojcostwo lub na skutek uznania ojcostwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, notariuszem, urzędnikiem lub sądem.
KOMU I W JAKIM ZAKRESIE PRZYSŁUGUJE WŁADZA RODZICIELSKA?
Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, w takim samym zakresie, niezależnie od tego czy rodzice pozostają w związku małżeńskim czy nie. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel dziecka (art. 98 § 1 zd. 2 KRO) w tym kontekście użyte w art. 101 § 3 KRO określenie „rodzice” należy odczytywać jako uprawnienie przysługujące zarówno ojcu jak i matce, działającym łącznie lub osobno.
CO W SYTUACJI, GDY RODZICE NIE ZGADZAJĄ SIĘ ZE SOBĄ W SPRAWIE DOTYCZĄCEJ DZIECKA?
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprost wskazują, że w sytuacji braku porozumienia między rodzicami rozstrzyga sąd opiekuńczy.
CO DZIEJE SIĘ Z WŁADZĄ RODZICIELSKĄ, W SYTUACJI GDY OBOJE RODZICE SĄ NIEPEŁNOLETNI?
Jeżeli matka jest niepełnoletnia, wówczas nie nabywa ona władzy rodzicielskiej wobec dziecka, ponieważ nie ma ona zdolności do czynności prawnych.
Jeżeli ojciec jest niepełnoletni, ale ukończył 16 rok życia, wtedy może złożyć oświadczenie o uznaniu ojcostwa – podlega to pewnemu ograniczeniu, ponieważ takie oświadczenie może zostać złożone wyłącznie przed sądem opiekuńczym. Niemniej, samo uznanie dziecka nie nadaje władzy rodzicielskiej – dopóki ojciec nie ukończy 18 roku życia, nie będzie mu przysługiwała władza rodzicielska wobec dziecka.
W takiej sytuacji, gdy oboje rodziców dziecka nie są pełnoletni, sąd opiekuńczy ustanawia dla małoletniego opiekuna prawnego do czasu ukończenia przez rodziców 18 roku życia.
DO KIEDY DZIECKO POZOSTAJE POD WŁADZĄ RODZICIELSKĄ?
Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską do uzyskania pełnoletności.
W JAKICH PRZYPADKACH MAMY DO CZYNIENIA Z WYGAŚNIĘCIEM WŁADZY RODZICIELSKIEJ?
Po ukończeniu przez dziecko 18 roku życia, jak zostało wspomniane wyżej, władza rodzicielska wygasa.
Jednak, pomimo tego władza rodzicielska może także wygasnąć – czyli ustać – na skutek śmierci dziecka lub rodzica, a także gdy dojdzie do zaprzeczenia macierzyństwa lub ojcostwa/wyroku uchylającego prawomocny wyrok ustalający ojcostwo.
Także, gdy sąd pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej, wtedy ona wygasa.
W JAKI SPOSÓB POWINNA BYĆ WYKONYWANA WŁADZA RODZICIELSKA?
Władza rodzicielska powinna być wykonywana w sposób taki, jaki wymaga tego dobro dziecka i interes społeczny. W myśl postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2021 r. w sprawie o sygnaturze akt V CSK 136/21 „pojęcie dobra dziecka jest złożone i obejmuje całą sferę najważniejszych jego spraw osobistych, przykładowo takich jak rozwój fizyczny i duchowy, odpowiednie kształcenie i wychowanie oraz przygotowanie do dorosłego życia oraz ma wymiar materialny”.
JAK SIĘ MA WŁADZA RODZICIELSKA DO KONTAKTÓW Z DZIECKIEM?
Kontakty z dzieckiem, czy to osobiste czy zdalne są niezależne od władzy rodzicielskiej, co oznacza, że nawet rodzic z pozbawiony praw rodzicielskich ma prawo do kontaktów z dzieckiem.
Na tożsamym stanowisku stanął Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 25 stycznia 2001 r. w sprawie o sygnaturze I Aca 1258/00, „prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem jest niezależne od władzy rodzicielskiej. Stanowi nie tylko przejaw osobistych uprawnień rodziców, ale przede wszystkim jest to prawo dziecka rozłączonego z jednym lub obojgiem rodziców do utrzymywania z nimi regularnych i bezpośrednich kontaktów.”
CZY MOŻNA UDZIELIĆ PEŁNOMOCNICTWA DO WYKONYWANIA WŁADZY RODZICIELSKIEJ?
W związku z tym, że każdy z rodziców posiada pełnię tej władzy, dlatego kodeks nie przewiduje możliwości udzielenia przez rodziców pełnomocnictwa do wykonywania tej władzy. Władza rodzicielska przysługuje wyłącznie rodzicom, a ich uprawnienia są jednocześnie obowiązkami.
CZY W SPRAWIE O ROZWÓD SĄD MA OBOWIĄZEK ROZSTRZYGNIĘCIA JEDNOCZEŚNIE KOMU BĘDZIE PRZYSŁUGIWAĆ WŁADZA RODZICIELSKA NAD DZIECKIEM?
Sąd wydając orzeczenie o rozwodzie ma obowiązek rozstrzygnąć o władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Należy zaznaczyć, że sąd może uwzględnić porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka.
