Celem tego artykułu jest przybliżenie Państwu zagadnień związanych ze schedą spadkową, dla ułatwienia sformułowanych w formie pytań i odpowiedzi. Wiele dodatkowych zagadnień z tym związanych omawiamy lub rozwijamy również w innych naszych artykułach, w szczególności polecamy artykuły dotyczące ogólnych informacji o dziedziczeniu, dziale spadku oraz zachowku. Mamy nadzieję, że lektura pozwoli Ci uporządkować myśli i sformułować pytania, na które chętnie Ci odpowiem podczas spotkania w Kancelarii.
CZYM JEST SCHEDA SPADKOWA?
W tym miejscu należy zaznaczyć, że przepisy prawa nie definiują tego, czym jest scheda spadkowa. Z reguły przyjmuje się, że jest to majątek, który pozostawił po sobie spadkodawca.
KIEDY NALEŻY USTALIĆ SCHEDĘ SPADKOWĄ?
Wyliczenie schedy spadkowej następuje wyłącznie w sytuacji dziedziczenia ustawowego, a więc kiedy nie ma testamentu, oraz tylko w sytuacji dziedziczenia przez zstępnych (dzieci, wnuki itd.) lub zstępnych i małżonka.
CZYM SCHEDA SPATKOWA RÓŻNI SIĘ OD MASY SPADKOWEJ?
Masa spadkowa to to co zmarły pozostawił po sobie i co podlega dziedziczeniu. Z kolei w schedę spadkową wchodzi zarówno to, co zmarły pozostawił po sobie jak i wszystko to co w formie darowizny albo zapisu windykacyjnego porozdzielał na rzecz małżonka albo zstępnych, czyli dzieci, wnuków, prawnuków itp.
O CO CHODZI Z TYMI DAROWIZNAMI I ZAPISAMI WINDYKACYJNYMI?
W doktrynie dominuje pogląd, że zaliczanie darowizn i zapisów windykacyjnych na schedę spadkową ma służyć realizacji woli spadkodawcy – zakłada się, że skoro zmarły nie sporządził testamentu to chce podzielić swój majątek pomiędzy spadkobierców zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego, więc skoro jeszcze za życia dokonał darowizn to należy to zaliczyć obdarowanemu „na przyszły spadek” chyba że co innego wynika z treści darowizny.
ALE CZY KAŻDA DAROWIZNA ZALICZA SIĘ DO SCHEDY SPADKOWEJ?
Od każdej sytuacji są wyjątki, tak też tutaj. Jeżeli spadkodawca w swoim oświadczeniu (np. w treści darowizny) wyraźnie zaznaczy, że majątek ten nie podlega zaliczeniu na schedę spadkową, to tak będzie. Również, jeśli oprócz oświadczenia wprost o niezaliczaniu, można na podstawie okoliczności, które towarzyszyły darowiźnie, jak i również zapisowi, bo to sytuacje tożsame, wysnuć wniosek, że spadkodawca nie chciał, ażeby ta darowizna została zaliczona na rzecz schedy spadkowej, tak się wtedy nie stanie. Również zaliczeniu nie podlegają drobne darowizny zwyczajowo przyjęte.
CO JEŚLI DAROWIZNA ALBO ZAPIS PRZEWYŻSZAJĄ WARTOŚĆ SCHEDY
Spadkobierca nie musi zwracać nadwyżki, wtedy przy dziale spadku nie uwzględnia się ani darowizny lub zapisu ani spadkobiercy zobowiązanego do ich zaliczenia. Innymi słowy przyjmuje się, że ten już swoje otrzymał.
JAK SIĘ OBLICZA WARTOŚĆ SCHEDY SPADKOWEJ
Zaliczenie na schedę spadkową przeprowadza się w ten sposób, że wartość darowizn lub zapisów windykacyjnych podlegających zaliczeniu dolicza się do spadku lub do części spadku, która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia, po czym oblicza się schedę spadkową każdego z tych spadkobierców, a następnie każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny lub zapisu windykacyjnego podlegającej zaliczeniu.
Najłatwiej i najprzystępniej jest to pokazać na przykładzie.
Janina Nowak umiera i pozostawia dwoje synów.
Skład spadku: mieszkanie (wartość 250 tys); samochód (wartość 50 tys)
Darowizny za życia: syn1 – samochód (wartość 50 tys), syn 2 – mieszkanie (wartość 100 tys)
Majątek spadkowy → 300 tys + 150 tys (z tytułu darowizn) = 450 tys
Dziedziczenie → każdy po 1/2
Każdy z synów dostaje 225 tys, ale!
Syn 1 dostał w darowiźnie 50 tys, więc z podziału spadku może dostać 175 tys
Syn 2 dostał w darowiźnie 100 tys, więc z podziału spadku może dostać 125 tys
Gdyby jednak darowizny te były niezaliczane do schedy spadkowej, to każdy z synów dziedziczy po 150 tys.
W JAKI SPOSÓB OBLICZA SIĘ WARTOŚĆ DAROWIZNY ZALICZANEJ NA SCHĘDĘ SPADKOWĄ?
Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili działu spadku.
W JAKI SPOSÓB OBLICZA SIĘ WARTOŚĆ ZAPISU WINDYKACYJNEGO ZALICZANEGO NA SCHĘDĘ SPADKOWĄ?
Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili działu spadku.
CZY NA SCHEDĘ SPADKOWĄ MOŻNA ZALICZYĆ KOSZTY WYCHOWANIA I WYKSZTAŁCENIA?
Zasadą jest, że tego typu kosztów nie zalicza się na schedę spadkową. Jednak przepisy o zaliczeniu darowizn na schedę spadkową stosuje się odpowiednio do poniesionych przez spadkodawcę na rzecz zstępnego kosztów wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.
